Ligęza Jan (Jaśko, Jeszko) h. Półkozic (zm. 1419), wojewoda i starosta łęczycki. Niesłusznie identyfikowano go z Janem, synem Pakosława, który uczestniczył w poselstwach Kazimierza Wielkiego do Tatarów (1354) i do Awinionu (1363–1366). Nie jest też identyczny z Janem, woj. łęczyckim, poświadczonym w l. 1357–70. Wydaje się natomiast bardziej prawdopodobne, że pojawiający się w r. 1370 (obok tego ostatniego) Jan, starosta łęczycki, a z kolei w 1374 Jan, łączący godność starosty i wojewody łęczyckiego, to właśnie L., Pierwsza niewątpliwa wzmianka źródłowa o nim pochodzi z dokumentu z r. 1366, gdzie występuje jako Jan z Jurkowa. Tak bowiem nazywany był L. i później. W r. n. jako Jan L. otrzymał przywilej królewski na prawo niemieckie w jego wsi Rzeczycy koło Sandomierza. Pisał się nadto: z Niewiarowa (1385–1418), z Niegowici (1401–16), z Przecławia (1410) i Bobrku (1410). Dobra jego nie tworzyły bowiem zwartego kompleksu. Były fortuną skrzętnie gromadzoną w ciągu wielu lat w drodze kupna i zastawów. Najwięcej ich zgromadził w dawnym pow. szczyrzyckim lub w najbliższej okolicy, gdzie też z pewnością znajdowała się jego ojcowizna, ale i tu były bardzo rozrzucone. Oprócz Jurkowa, Niewiarowa i Niegowici miał tu L. Sławkowice, Kamyk, Witowice, część Zręczyc, sołectwo w Dąbrowie, nabył Brzeźnicę, Rabkę, Kasinę, część Brnik i Świdówki. Koło Kazimierzy Wielkiej miał jakąś posiadłość w Gorzkowie i koło Jędrzejowa. W rejonie Oświęcimia i Chrzanowa posiadał Bobrek, część Libiąża i prawdopodobnie sam Chrzanów, w pobliżu Krakowa – przynajmniej w jakiejś części – Czernichów, Prokocim, w samym Krakowie dom zwany «Ligęza» (spłonął w 1549); od rajców miasta pobierał jakiś czynsz. Posiadał Przecław koło Mielca, uposażenie na wójtostwie w Dębowcu koło Jasła.
Jeżeli słuszny jest domysł o identyczności L-y z Janem, star. łęczyckim, wspominanym w połowie 1370 r., jeszcze za życia Kazimierza Wielkiego, to wydaje się prawdopodobne, że urząd starosty, wykonywany z mandatu królewskiego, utorował mu z kolei drogę do wieloletniej godności wojewody w ziemi, z którą nie był związany ani pochodzeniem, ani majątkiem. Godność tę piastowałby zatem już przynajmniej od r. 1374, choć dowodnie poświadcza ją dopiero dokument z 10 V 1382. Już pod tą datą urząd starosty byłby w innych rękach (może Pietrasza z Kościanu), a z kolei w l. 1388–90 sprawował go znowu L., nie dłużej jednak niż do 18 X 1390, kiedy jako starosta łęczycki pojawia się Strasz. Pod datą 12 XII 1384 łączył L. godność wojewody łęczyckiego z wielkorządztwem krakowskim. Musiał ten urząd pełnić krótko, wojewodą łęczyckim zaś pozostał do śmierci.
L. nie związał się silniej z ziemią łęczycką. Przebywał bardzo często w Krakowie, wielokrotnie pojawiał się w różnych sprawach majątkowych przed krakowskim sądem ziemskim; trzymał się w pobliżu dworu królewskiego, zwłaszcza Władysława Jagiełły, świadkując na licznych jego dokumentach. W r. 1384 uczestniczył, obok 11 innych dygnitarzy Królestwa, w sądzie komisarskim, który oczyścił z infamii i z zarzutu nieszlacheckiego pochodzenia arcbpa Bodzętę. Poręczał za królową Jadwigę pożyczki, ponosząc przy tej okazji nawet szkody materialne. W r. 1400 świadkował przy akcie królewskim odnowienia Uniw. Krak., w bitwie pod Grunwaldem dowodził 32 chorągwią, uczestniczył w akcie politycznym tej miary, co unia horodelska (1413).
L. miał przypuszczalnie dwie żony. Jedna z nich, Małgorzata, poświadczona jest źródłowo pod r. 1397. Synem jego był na pewno Stanisław z Gorzyc, a najprawdopodobniej Jan Ligęza z Bobrku (młodszy) (zob), oraz Piotr, dziedzic na Bobrku i Chrzanowie. L. zmarł po 7 II 1419, kiedy po raz ostatni pojawia się w źródłach.

Rzeźba Jana Pfistera z ok. 1630 r. w kościele Bernardynów w Rzeszowie (reprod. w M. Gębarowicz, Studia nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce, Tor. 1962, s. 361); – Boniecki; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 147, 163; – Gawęda S., Pieradzka K., Radziszewska J., Stachowska K., Rozbiór krytyczny Annalium Jana Długosza z lat 1385–1444, Wr.–W.–Kr. 1961 I 104, 119, 147, 332; Pęckowski J., Chrzanów, Chrzanów 1934 s. 11–2; Piotrowski T., Dostojnicy województwa łęczyckiego za pierwszych Jagiellonów, W. 1935 s. 46, 61, 94; Semkowicz W., O litewskich rodach bojarskich zbratanych z szlachtą polską w Horodle 1413 r., „Roczn. Herald.” (Kr.) T. 7: 1924–5 [druk.] 1926; – Akta grodz. i ziem., IV, IX; Arch. Sanguszków, I–II; Cod. Epist. saec. XV, I–1 nr 21; Cod. Pol., I–III; Cod. Univ. Crac., I nr 16; Długosz, Historia, IV 40, 71, 158, 690; tenże, Liber benef., III 100, 122, 141; Dokumenty kuj. i maz., s. 164 nr 93; Friedberg M., Klejnoty Długoszowe, Kr. 1931 s. 62 nr 57; Kod. katedry krak., II; Kod. m. Krak., I; Kod. Mpol, IV; Kod. tyniecki, nr 118, 126, 130; Kod. Wpol., III–V; Księgi sądowe łęczyckie, Teki A. Pawińskiego, I (III) nr 706, 763, 879, 1017, 1255, 1377, 1874, 1939, 1983, 3869, 4225, 6063, II (IV) nr 1683, 1685, 1690, 1706, 1723, 3628; Materiały archiwalne wyjęte głównie z metryki litewskiej, Wyd. A. Prochaska, Lw. 1890 nr 22, 35; Mon. Pol. Hist., III 115, V 735; Najst. księgi m. Krak., II 87; Starod. Prawa Pol. Pomn., II 1010, 1053, 1067, 1090, 1103, 1130, 1175, 1399, 1482, VII–3 nr 266, VIII nr 987, 1032, 5090, 5121, 5215, 5744, 5780, 5997, 6384, 6395, 6397, 6398, 6421, 7524, 7602, 7607, 7627, 8039, 8243, 8575, 8678, 8696, 8791, 8973, 8979, 9017, 9190, 9220, 9676, 9677, 9678, 9717, 9727, 9751, 9756, 9873, 10109, 10421, 10617, 10629, 10686; Zbiór dokumentów mpol., I nr 169, 174, 193, 194, 197, 199, 211, 249, 262, 301, IV nr 980, 1120; Zbiór dokumentów zakonu OO. Paulinów w Polsce, z l. 1328–1464, Wyd. J. Fijałek, Kr. 1938 nr 31, 33, 48.
                                                                                                                                                                                                                             Jerzy Wyrozumski